خیام و آن چه از او می توان آموخت - وبلاگ نازنین

به گزارش وبلاگ نازنین، شعر آینه زندگی انسان است و شاعران عصارۀ تجربیات زیسته خود را در شعرشان تراوش کرده اند.

به گزارش، ما به میزان تجربیات مشترکی که با شاعران داریم، از سرچشمه ذوق و هنر می نوشیم. یکی از این سرچشمه ها، خیام نیشابوری (427-510 ق) است. نابغه ادبی و دانشمند تمام عیاری که فراتر از قرن خود می اندیشید و شعاع شهود شعری اش تا قرن ها طنین انداز شد. خیامی که ما می شناسیم، در ورای گرد و غبار مشوش تاریخ، در یک کلام، آموزگار حکمت های زندگی است. حکمت های زندگی، همان گردنه های تنگ و باریکی است که گذرگاه ناگزیر همه انسان ها بوده است.

در این گذرگاه های دلهره آور است که شعر های خیام، به فریادمان می رسد؛ ناپایداری جهان و جست وجوی معنای زندگی، یکی از این هاست؛ این شعر از حسرتِ جانسوز خیام ندا می دهد: ای کاش که جای آرمیدن بودی.... تلنگر عمر زودگذر انسان برای خیام، تصویر قافله ای است که با شور و طرب در حرکت است: این قافله عمر عجب می گذرد... و اگر قدرش را ندانیم، خواهد گذشت. از دیگر گذرگاه های تنگ و تاریک زندگی، اسیر گذشته و آینده بودن انسان است. توصیه خیام قدر و قیمت لحظه اکنون و این جا را دانستن است: هرگز غم دو روز مرا یاد نگشت/روزی که نیامده ا ست و روزی که گذشت. به اعتقاد خیام، دلشوره و دغدغه فردا را داشتن به قیمت ضایع کردن لحظه اکنون است: ضایع مکن این دم ار دلت شیدا نیست/کاین باقی عمر را بها پیدا نیست.

کسی که رباعیات خیام را می خواند، دم به دم صاعقه شک و حیرت هستی شناختی بر دلش چنگ می اندازد و رهایش نمی کند؛ شک و حیرتی از جنس عمیق اندیشیدن و تفکر حکیمانه. کوزه و سبزه، جویبار جاری و ابر گوهربار، قصر جمشید و بهرام گور، بیداد فلک و سینه خاک از جمله عناصری است که خیام با آن ها هشدار می دهد که دیده عبرت بین باز کنیم و خوب ببینیم عاقبت جمشید پادشاه را و به گور گرفتار شدن بهرام را. این خاک، خاطرات خفتگانی است که روزی ما را هم به خود خواهد پذیرفت: خاکی که به زیر پای هر نادانی است/کفّ صنمیّ و چهره جانانی است/هر خشت که بر کنگره ایوانی است/انگشت وزیر یا سر سلطانی است. این هشدار ها و انذارها، می تواند سرکشی و طغیان انسان را مهار کند و این همه را از رباعیات خیام می توان آموخت.

منبع: خراسان