یه قل دو قل از بازی های مجذوب کننده و اصیل ایرانی به شمار می رود - وبلاگ نازنین

به گزارش وبلاگ نازنین، خبرنگاران/ براساس اخبار منتشر شده، یه قل دو قل از بازی های مجذوب کننده و اصیل ایرانی به شمار می رود.

تصور کنید الان بیش از دو دهه از روز هایی که با دوستان، اعضای خانواده و یا فامیل دور هم می نشستید و تنها با چند سنگ که شاید ساعتها برای پیدا کردنشان زمان می گذاشتید، گذشته است.

سنگهای به ظاهر ساده و در مقدار های مختلفی که اگر دستان کوچکی داشتید تمام تلاشتان را می کردید تا مشت گره خورده تان باز نگردد و سنگها از میان آنها نریزند و برای برنده شدن در این بازی، از تمام قدرت جسمی و تمرکزتان استفاده میکردید؛ بازی که شاید برای نسل های امروزی تنها به یک نام ختم گردد، اما برای نسل هایی که بازنده شدن به قیمت قهقهه هایشان بود خاطره شیرینی به وسعت تمام زندگیشان است.

یه قل دو قل؛ بازی سنتی مجذوب نماینده و خاطره انگیزی که اگرچه متعلق به منطقه خاصی از کشور نیست، اما در بعضی از نقاط مختلف، با نامهای متفاوتی چون یک گل دو گل، تیلوبازی، بش داش، پنج سنگ و... از آن یاد می گردد و نکته جالب توجه این که از دیرباز، نحوه این بازی گروهی در شهر های مختلف ایران متفاوت بوده است که از آن جمله میتوان به دلیجان در استان مرکزی، آذربایجان، نهاوند در استان همدان، کاشان در اصفهان، اصفهان، اهواز، لرستان، سمنان و.. اشاره نمود.

براساس مقاله یه قل دو قل از بازی های مجذوب نماینده و اصیل ایرانی به شمار می رود باید بدانید که بازی یه قل دو قل در اصفهان برای سپری کردن اوقات فراغت در خانه یا حتی ایوان به منظور تفریح و رقابت بین افراد، در گروه دو تا پنج نفره آن هم در رده سنی های متفاوت و تنها با پنج سنگ مناسب انجام میشد که در کتاب وازیگاه نحوه بازی آن در شهر اصفهان اینطور توضیح داده شد که شرکت نمایندگان، پنج عدد سنگ صاف، مدور و فندوقی تمیزی را تهیه میکردند و وارد مراحل بازی که شامل یه قل، دوقل، سه قل، چارقل، تخم کن، بشکن، نشکن، گل آبپاش، دروازه و در نهایت چاله میشدند.

بدین صورت که در مرحله اول، سنگها را روی زمین می ریختند و یکی از آنها را در دستشان می گرفتند و به طرف آسمان (بالا) پرتاب میکردند و زمانی که سنگ پرتابی در هوا بود، یکی دیگر از سنگها را از روی زمین بر می داشتند و سنگ پرتابی قبلی، قبل از رسیدن به زمین گرفته میشد و تا جمع آوری کردن همه سنگریزه ها از روی زمین ادامه داشت و مرحله دوم که دو قل بود نیز همچون مرحله اول انجام میشد و تنها تفاوتشان این بود که در این مرحله، سنگها دوتا، دوتا از روی زمین برداشته میشد و در مرحله سه قل، پس از پرتاب کردن سنگ به سمت بالا، سه سنگ همراه سنگ پرتابی گرفته شده و سپس، سنگی که به جای مانده بود، برداشته میشد و در چارقل، پس از انداختن سنگ، این بار چهار سنگ از روی زمین برداشته و پس از آن، سنگ پرتابی گرفته میشد.

در مرحله تخم کن، با پرتاب کردن سنگ به سمت بالا، به ترتیب، سنگها روی زمین گذاشته و دوباره از روی زمین برداشته میشد و شاید بتوان گفت که چالش بیشتر شرکت نماینده ها از مرحله چارقل به بعد بود و پس از آن، نوبت به بشکن می رسید و در این مرحله، پس از اینکه سنگها روی زمین پخش میشد باید مثل مرحله یه قل، از روی زمین برداشته میشدند و تفاوت این مرحله با مرحله اول در این بود که هنگام قرار گرفتن دو سنگ داخل دست و زمان برگشتن سنگ پرتاب شده باید صدایی از آن فراوری میشد که بشکن بودن را نشان میداد و در قسمت بعدی که نوبت به نشکن می رسید، وقتی سنگ به طرف بالا پرتاب میشد، سنگهایی که روی زمین بودند، جمع شده و با فرود آمدن سنگ پرتاب شده، گرفته میشدند و تفاوتش با مرحله قبلی در این بود که سنگها باید بگونه ای در دست قرار می گرفتند که صدایی از آنها فراوری نگردد و نشکن بودن را نشان میدادند.

گل آبپاش، مرحله ای بود که ابتدا باید سنگها روی زمین ریخته شده و سپس یک سنگ برداشته و به طرف بالا پرتاب شده و یکی از سنگها با مهار کردن سنگی که معلق در فضا بود، مهار میشد و سپس، دو سنگ و به ترتیب سه سنگ و چهارسنگ تا در این مرحله، چهارسنگ به بالا انداخته و سنگ به جامانده برداشته میشد.

در مرحله دروازه، ابتدا، با قرار دادن انگشت های سبابه و شست بر روی زمین، شکلی مثل دروازه بوجود می آمد و سپس، سنگها روی زمین ریخته شده و با پرتاب کردن یکی از آنها به سمت بالا، به ترتیب، سنگهای دیگری که روی زمین بودند با دست دیگر به داخل دروازه راهنمایی میشدند و در خاتمه هم سنگی که به بالا انداخته و تمام سنگهایی که از دروازه رد شده بودند یکدفعه جمع میشدند و سنگ پرتابی هم گرفته میشد.

چاله، آخرین مرحله بازی بود که در آن، یکی از دستها به شکل مشت شده در می آمد و در قسمت بالای آن، سوراخی مثل چاله قرار میگرفت و ادامه اش هم مثل مرحله قبلی بود.

افتادن سنگ پرتابی به زمین، خوردن دست بازیکن به سنگی غیر از سنگی که باید برمی داشت یا حرکت میداد، برخورد کردن سنگها با یکدیگر در مرحله نشکن، برخورد نکردن سنگها با هم در مرحله بشکن و با موفقیت برداشتن سنگها در هر مرحله، نکاتی است که هر یک از بازیکنان باید رعایت میکردند، چرا که در غیر این صورت، دچار خطا در بازی شده بودند.

اگر در هر یک از مراحل، بازیکن بطور مداوم دچار خطا می شد باید نوبت را به بازیکن بعدی میداد و بازیکنی که خطا نموده هم در دور بعدی که نوبتش میشد باید دقیقا از همان مرحله ای که متوقف شده بود، بازی را ادامه میداد.

هدف از بازی یه قل دو قل چه بوده است؟

باید گفت کنترل دستان و قوی تر کردن آنها، تمرکز زیاد، تقویت هوش حرکتی و جنبشی افراد، هماهنگی های عضلانی، چابکی فرد و یادگیری مهارت و بازی های گروهی بخشی از هدف این بازی بوده که علاوه بر پر کردن اوقات فراغت افراد، اوقات خوشی را برای آنها به همراه داشته است.

حسن ذوالفقاری، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، نویسنده و پژوهشگر ادبی در رابطه با پیدایش و اهمیت بازی میگوید: بازی، یکی از احتیاجهای ضروری هر انسانی و مقدمه زندگی است که این موضوع در کودکی بیشتر احساس می گردد و بچه ها را برای بستر زندگی آماده می نماید و با توجه به ضرورت احتیاجهای بدنی، تربیتی و...، همواره بازی کردن در میان بچه ها مرسوم بوده است.

این نویسنده ابتدای خلقت انسان را زمان پیدایش بازی ها میداند؛ بطوریکه می گوید بازی در سنت های گذشته، ضرورت و جزئی از زندگی بوده که اوقات فراغت افراد را تأمین مینموده و در حال حاضر نیز فرصتی است برای بچه ها که بتوانند فرصت های آزادی که دارند را با بازی کردن سپری نمایند و بعضاً با هم سن و سالان خود تعامل داشته باشند و رشد پیدا نمایند.

نکته ای که وجود دارد این است که همواره تصور می کنیم بازی صرفاً برای بچه ها است و باید گفت اینطور نیست، چرا که در گذشته بزرگترها نیز بازی های خود را داشته اند. بطور مثال؛ در ماه رمضان، پس از افطار در محله ها آغاز به بازی میکردند و یا در ایام عید و شب نشینی ها بازی های مختص به خود را داشتند و مشغول به بازی کردن میشدند.

در گذشته، بازی های سنتی که بچه ها انجام میدادند به چند صورت بوده است. یعنی معمولاً جنبه بدنی و حرکتی داشته اند یا کلامی و یا شامل هردو می شده اند که از آن جمله میتوان به بازی عمو زنجیرباف و... اشاره نمود که در عین حرکتی بودن، با شعر نیز همراه بوده است و در حقیقت، در گذشته، هرکدام از بازی ها فوایدی داشته اند.

ذوالفقاری با اشاره به تفاوت بازی های دیروز و امروز ادامه میدهد: بازی های حرکتی، به تربیت بدن و بازی های کلامی به توسعه و تقویت زبان و قدرت بیان یاری می نموده اند و اغلب این بازی ها گروهی بوده اند که همین موضوع نشان دهنده تفاوت بازی های سنتی دیروز با بازی های رایانه ای امروز است که در خصوص دوم، فرد می تواند به تنهایی انجام دهد و در این صورت، مهارتهای زیادی را هم بدست نمی آورد. اما وقتی بازی شکل جمعی پیدا کند فرد مهارتهای گروهی و ایجاد تفاهم با تک تک اعضا را بدست می آورد تا آنها بتوانند کاری جمعی را با یکدیگر انجام دهند.

البته به علت این که امروزه فضای بازی بچه ها از کوچه، محله، فضای میدانی و باز به خانه های اغلب، آپارتمانی تغییر نموده طبیعتاً، سبک و نوع بازی ها از کلامی و حرکتی به سمت فکری رفته است که این موضوع آسیب جدی بشمار می آید. زیرا بازی های رایانه ای امروز، روحیه هیجان و نشاطی که باید در بازی شکل بگیرد را ندارند. از طرفی هم، بازی نکردن، تنبلی فکری، بدنی و بدنبال آن اضافه وزن به همراه دارد.

بعضی از بازی های سنتی هستند که در گذشته محبوب بوده اند. اما متأسفانه امروز یا فراموش شده اند یا اینکه در حال به فراموشی سپرده شدن هستند و میتوان با زنده کردن آنها این نوع بازی ها را در خانه انجام داد که یک قل دو قل از آن جمله است و در مقابل، بازی هایی مثل وسطی، هفت سنگ و...به مکان باز احتیاج دارند تا بچه ها بتوانند به راحتی این بازی ها را انجام دهند و بدنبال آن، بعضی از بازی های سنتی می توانند به علت وجود فضای باز، در مدارس کشور تبلیغ و انجام شوند و ترویج همه این بازی های ایرانی، یاری والدین، معلمان و مسئولان مربوطه را می طلبد تا نسل امروز همچون نسل گذشته، خاطرات شیرینی از آنها را داشته باشند.